Niet meer werken op de vluchtstrook tenzij...
Zonder Verkeer
Afgeschermd
Extra maatregel
Veilig werken vraagt om een gemeenschappelijk doel en een goede samenwerking tussen alle betrokken partners. Daarom stelde Bouwend Nederland begin dit jaar samen met brancheorganisaties Cumela, MKB Infra, Techniek Nederland, Vereniging van Hoveniers en Groenvoorzieners (VHG) en Transport en Logistiek Nederland (TLN) een duidelijk statement met hoge doelen op. Onze boodschap aan Rijkswaterstaat en andere wegbeheerders luidt: er zijn aanvullende maatregelen nodig om veilig te werken op de vluchtstrook. Mede dankzij ons statement zijn partijen in korte tijd dichter bij elkaar gekomen en zijn de gesprekken geïntensiveerd. We willen beide hetzelfde, veiliger werken en dat gaat niet vanzelf.
Ons statement verwoordt de ambitie om geen werkzaamheden meer uit te voeren op de vluchtstrook, tenzij extra maatregelen zijn genomen, en is te vinden op deze website.
Met het statement richten de brancheorganisaties zich in eerste instantie op veilig werken op rijkswegen. In het najaar van 2023 organiseerde Rijkswaterstaat een marktconsultatie over dit onderwerp, waaraan circa twintig medewerkers van Rijkswaterstaat en twintig deelnemers vanuit de infrasector meededen. De suggesties en opmerkingen uit deze marktconsultatie, en uit daaropvolgende gesprekken met de markt, vonden gehoor en zijn door Rijkswaterstaat verwerkt in een memo.
Betrokken brancheorganisaties zien dit memo als een goede stap richting verdere afstemming. In de afgelopen 3 maanden is op dit onderwerp meer veranderd dan de 30 jaar ervoor. Rijkswaterstaat wil het werken langs de vluchtstrook veiliger maken en hanteert daarbij de arbeidshygiënische strategie uit de Arbowet. Om ervoor te zorgen dat het werk zo gezond en veilig mogelijk gedaan kan worden zegt deze strategie dat je eerst bronmaatregelen moet treffen, dan collectieve maatregelen en als laatste stap moet denken aan persoonlijke beschermingsmiddelen.
De betrokken brancheorganisaties organiseerden afgelopen maanden ook vier voorlichtingssessies voor hun leden. Tijdens die bijeenkomsten erkenden de bedrijven dat zij kritischer naar hun activiteiten kijken en ze toetsen aan de arbeidshygiënische strategie. Wanneer bedrijven hier niet aan kunnen voldoen, dan wordt samen met het projectteam gezocht naar een projectspecifieke oplossing. Door oplossingen en ervaringen meer met elkaar te delen worden overeenkomsten zichtbaar. Dat delen kan via de mail. Beschrijf je dilemma en tot welke oplossing je als projectteam bent gekomen.
Het ligt voor de hand dat de CROW Richtlijn 96a wordt aangepast in lijn met de arbeidshygiënische strategie en de goede voorbeelden die we met elkaar en met Rijkswaterstaat verzamelen. Op korte termijn vervolgen de brancheorganisaties de constructieve gesprekken met Rijkswaterstaat om te komen tot een duidelijk plan van aanpak en dito richtlijnen.
In het vierde kwartaal van 2023 is er een stroomversnelling gekomen in het veilig werken op de vluchtstrook. Zowel bij Rijkswaterstaat als marktpartijen. Eigenlijk is iedereen er over eens dat het werken op de vluchtstrook niet meer van deze tijd is. Sinds de marktconsultatie van november 2023 zijn de marktpartijen en Rijkswaterstaat in gesprek om tot een gezamenlijke oplossing te komen.
Op deze website houden we je op de hoogte van de voortgang van die gesprekken. We presenteren “Best practices” voorbeelden die iedere marktpartij afzonder kan gebruiken in overleg met zijn projectteam. Daarnaast houden we een overzicht bij van gestelde vragen en antwoorden [verwijzing] via de mail info@veiligwerkenopdevluchtstrook.nl. In de nabije toekomst verwachten wij een helpdesk te kunnen inrichten.
Het gaat nu over het veilig werken op de rijkswegen. Dit omdat Rijkswaterstaat ook een focus heeft op veiligheid en de maatregelen eenduidiger zijn. In de toekomst gaan we ook de provincies en gemeentes er bij betrekken. Echter zijn die partijen op veiligheidsgebied nog lang niet zo ver.
Begin dit jaar hebben Bouwend Nederland, MKB-Infra, Techniek Nederland, Cumela, Vereniging van Hoveniers en Groenvoorzieners en Transport en Logistiek Nederland het statement ‘Niet meer werken op de vluchtstrook tenzij…’ afgegeven. Daarmee zeggen ondernemers in deze sectoren dat zo snel als mogelijk niet meer wordt gewerkt op de vluchtstrook zonder extra maatregelen.
In februari 2024 hebben de betrokken brancheverenigingen vier informatiebijeenkomsten over het statement georganiseerd. Circa 300 vertegenwoordigers van lidbedrijven namen hieraan deel. Het interactieve deel van de bijeenkomsten leverde goede oplossingsrichtingen op.
De directe aanleiding voor het opstellen van het statement waren ernstige ongevallen op de vluchtstrook in 2023. In principe wordt gewerkt conform de CROW-richtlijn 96a. Die richtlijn biedt al goede handvatten om veilig te werken. Maar veel vluchtstroken kennen stukken waar het eigenlijk te smal is. In die gevallen beoordeelt de opdrachtnemer of het breed en veilig genoeg is. Hoewel de opdrachtgever óók een verantwoordelijkheid heeft om te controleren of de werkzaamheden veilig uitgevoerd kunnen worden, blijft het ook de verantwoordelijkheid van de opdrachtnemer. Met het collectieve statement willen we aangeven dat niet meer werken op de vluchtstrook zo snel als mogelijk de norm moet zijn.
Als we met een juridische blik naar ongevallen op de vluchtstrook kijken, dan zijn we snel geneigd om te toetsen aan de CROW-richtlijn 96a. Is er volgens de richtlijn gewerkt? Ja, figuur 430 is gebruikt en die mag voor stop & go activiteiten worden gebruikt. De vraag daarbij is of de 1,10m vrije ruimte nog wel van deze tijd is. Sinds de jaren ‘90 zijn de vervoerskilometers namelijk gestegen met 40%, terwijl de fysieke infrastructuur maar met 6% is gestegen. Het verkeer is dus veel drukker geworden. En ook de opkomst van de smartphone heeft er sinds 2010 voor gezorgd dat verkeersdeelnemers sneller afgeleid zijn.
De CROW 96a is een richtlijn en geen wet. De wet die van toepassing is, is de Arbowet. Daarin staat dat elke werknemer recht heeft op een veilige werkplek. Sinds 2017 is de arbeidshygiënische strategie opgenomen. De arbeidshygiënische strategie is kort gezegd de volgorde waarin een bedrijf maatregelen moet treffen om ervoor te zorgen dat het werk zo gezond en veilig mogelijk gedaan kan worden. De Governance Code heeft deze strategie vertaald naar het beleid reductie aanrijdgevaar Reductie Aanrijdgevaar (gc-veiligheid.nl).
Het eerste stap in de arbeidshygiënische strategie is dat de werkgever de bron van het risico moet wegnemen. Als dit niet mogelijk is, dan moet de bron afgeschermd worden. Dat is op de vluchtstrook lastig. In een aantal gevallen kan je de weg afsluiten of achter een barrière werken. Deze maatregelen staan echter niet in verhouding tot het veilig plaatsen van een bord.
Dat is wel de eerste gedachte die er in de betrokken sectoren leeft. Maar zomaar stoppen met die werkzaamheden kan weer risico’s voor anderen opleveren. Niet vegen op vluchtstroken levert bijvoorbeeld een grotere kans op lekke banden op. Een storing aan de installatie voor Dynamisch Verkeers Management (DVM) niet verhelpen, betekent dat weggebruikers meer risico lopen.
Hoe maken we de werkzaamheden dan veiliger? Daarvoor zijn er nog geen pasklare oplossingen beschikbaar. Maar het besef is er wel dat niets doen geen optie is. Ook wijzen naar Rijkswaterstaat is niet de oplossing. We moeten zelf ook actie ondernemen.
Met het statement geven opdrachtnemers een duidelijk signaal af dat verandering van de werkwijze noodzakelijk is. Dit kan de sector niet alleen. Daarom willen we samen met Rijkswaterstaat alternatieve oplossingen bedenken en daarvoor commitment krijgen. Denk aan maatregelen zoals het onttrekken van rijstroken (afkruizen) of snelheidsverlagingen. Deze maatregelen hebben gevolgen voor de verkeersdoorstroming.
Verder is het verplaatsen van dagactiviteiten naar de nachten of weekenden niet wenselijk. Nachten en weekenden zijn vaak al volgepland en hierbij speelt het personeelstekort ook een rol. We moeten zoeken naar alternatieven dan wel het schrappen van bepaalde activiteiten op de vluchtstrook. Voor de activiteiten die echt moeten plaatsvinden, gelden dan de extra maatregelen.
Voor Rijkswaterstaat (RWS) waren de recente ongevallen eveneens reden om kritisch naar het werken op de vluchtstrook te kijken. Daarom organiseerde RWS begin november 2023 een marktconsultatie. Opdrachtnemers vroegen om concrete acties, terwijl RWS goede ideeën uit de markt wilde ophalen. RWS constateerde dat er weliswaar onveilige situaties zijn geweest, maar dat opdrachtnemers geen enkele keer hebben gemeld dat de situatie te onveilig was om het werk te doen. Daar herkennen we ons als sector in. Dus willen we als sector vooral de dialoog aangaan met elkaar en alle wegbeheerders (niet alleen RWS) en een tegengeluid laten horen. RWS gaf ook duidelijk aan dat de opdrachtgever een vergewisplicht heeft. Dat betekent dat de opdrachtgever moet nagaan of het werk veilig uitgevoerd kan worden.
Eind vorig jaar publiceerde Rijkswaterstaat de bevindingen van de marktconsultatie en welke consequenties dat heeft. Het handhaven van verkeersdoorstroming mag niet ten koste gaan van veiligheid. De beste constatering was dat we beide, opdrachtgever en opdrachtnemers, hetzelfde doel willen bereiken: Werken op de vluchtstrook veiliger maken!
We hebben met RWS afgesproken dat we per 1 april 2024 gezamenlijk met een aantal concrete acties komen om veiliger te werken op de vluchtstrook. Dat vertalen we naar een stappenplan. Tijdens de informatiebijeenkomsten zijn de activiteiten op de vluchtstrook en oplossingsrichtingen geïnventariseerd. Deze bevindingen worden samengevoegd met die van de marktconsulatie van RWS. Hier dus de oplossingsrichtingen toevoegen.
De verwachting is dat er een platform wordt ingericht waarbij de markt en RWS de verschillende vluchtstrookwerkzaamheden in werkgroepen inventariseren en veiliger inrichten. Het idee is om de informatie te delen op www.veiligwerkenopdevluchtstrook.nl met onder meer best practices en veel gestelde vragen.